Birinci faktör kalıtımsal nedenler ve hayat tarzıdır. Genetik unsurlar kontrolümüz dışındadır. Bununla birlikte yaşam tarzını kontrol edebiliriz. Sağlıklı bir yaşam tarzı fonksiyonel işlevlerin kaybının yavaşlamasına neden olur. Hatta egzersizle doku ve hücrelerin işlev kaybının normal hızının yavaşlaması mümkündür. Bununla birlikte sağlıksız bir yaşam tarzı yaşlanma işlemini hızlandırabilir. Sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıklarına şunları örnek verebiliriz. Aşırı güneş ışınlarına maruz kalma sonucu deri yaşlanmasında hızlanma, sigara kullanımı sonucu akciğer kapasitesinin kaybının hızlanması ve düzenli egzersiz eksikliği sonucu fiziksel iş kapasitesinde azalma.
Yaşlılılığa bağlı Sistemlerde ki değişmeler :
Maksimium kalp atımındaki azalma, yaşla birlikte %6,3 kadardır. 25 yaşındaki bir kişinin beklenen maksimum kalp atışı 195 olmasına rağmen 65 yaşındaki bir kişinin maksimum kalp atımı 140 tir. Son olarak kan basıncındaki artış ve diğer damarlarla ilgili zorlanmalardan yaşlanmayla birlikte kan lipit düzeyi artar, glikoza tolerans azalır ve insüline hassaslık düşer. Bu değişiklikler arteriosiklerosiz riskinin artmasına ve şeker hastalığının artmasına neden olur.
Kardiovasküler sistem kalp, kan damarları ve kandan oluşur. Yaşlılıkla birlikte genellikle maximum kalp atımında, vuruş hacminde düşüş vardır. Hatta kroner arterlerin çaplarında da daralma olur. Bu durum kalp için gerekli olan kan miktarını azaltır. Kardiyovaskular fonksiyon yaşlanmayla değişime uğramaktadır. Dayanıklılık performansında, aerobik kapasite ve kardiyovaskular fonksiyondaki düşüş, yaşlanmadan daha çok aktivitedeki azalmanın bir sonucudur.
Tansiyondaki değişiklikler ise istirahatta büyük tansiyonun yaşa paralel yükselmesi, küçük tansiyonda ise belirgin bir değişiklik gözlenmemesi şeklindedir. Bu değişiklikten yaşa paralel damar elastikiyetinde oluşan azalma sorumludur. Aşırı kilo alımı ile desteklenen damar sertliği olarak isimlendirilen arteriosiklerosizin de tabloya eklenmesi ile bu görüntü daha da belirginleşir. Yatılan veya oturulan yerden ani kalkmalar, pozisyon değişmelerle gözlenen, bilinç bulanıklığı gibi şikayetler bu değişikliklerin bir sonucudur.
Hem vital kapasite de hem de zorlu soluk hacminde, yaşla birlikte, 20-30 yaşlarında başlayan bir düşüş olur. Bu düşüşe rağmen residual hacimde artış olur ve toplam akciğer kapasitesi aynı kalır. Residual hacim ve toplam akciğer kapasitesindeki artış daha çok havanının değiş tokuş yapıldığını gösterir. 20li yaşlarda residal hacim toplam ciğer hacminin %18-22dir. Ama bu 50 yaşında %30 yada daha fazla oranda artar, sigara içmek bu artışı hızlandırır..
Oksijen harcama kapasitesindeki azalma düzenli egzersizlere devam edenler için gerçek değerlerde değildir. Hayat kalitesindeki artış ancak düzenli egzersiz yapanlar içindir. 60 yaşındaki fiziksel yönden sağlıklı bir bireyin 20 yaşındaki sağlıksız bir bireyden daha fazla oksijen harcama kapasitesine sahip olması mümkündür.
Tablo1.1 Yaşlanma İle Bireyde Meydana Gelen Değişiklikler.
Yaşlanma bedensel olarak 30 yaşından sonra her yıl %1 azalır.
Bedensel Yaşlanma
Ruhsal Yaşlanma
Entelektüel Yaşlanma
Sosyal Yaşlanma
Anatomik Yaşlanma Kemik Kuvvet Kaybı
%20-30 Azalır
Kas Fibrilleri
%25-30 Azalır
Eklemlerin Esnekliği
%20-30 Azalır
Tendom Sıvı İçerikleri
Azalır
Boy Dokuları
Azalır
Kemiklerdeki Mineraller
Azalır
Kemik Kütlesi Liyonon ve Kemik Bağ Doku Esneklikleri
Azalır
Sakatlık Riski
Artar
Cilt esnekliği ve Kırışıklığı
Azalır
Fizyolojik Yaşlanma
Sinir Hücrelerinin Taşıma Hızı
(30-80 yaş arası)
%10-15 Azalır
Kalp Dolaşım Sistemi
%30-35 Azalır
Solunum Kapasitesi
%50-60 Azalır
Beyin Hücreleri
Düzenli olarak Azalır
Karaciğer ve Böbreklerin Fonksiyonları
%40-50 Azalır
Maksimum çalışma Kapasitesi
%25-30 Azalır
Vital Kapasite
%40-50 Azalır
Metobolik Oran
%8-12 Azalır
Kuvvet
%25-30 Azalır
Maksimum Kalp Atımı
%6-8 Azalır
Glikoz Toleransı
Düşer
Kan Lipit Düzeyi
Artar
İnsülin Hassaslığı
Düşer
Kronik Arter Damarları
Daralır
Aerobik Kapasite
Düşer
Hareketlilik
Azalır
Damar Sertliği (arteiosklerosiz)
Artar
Residual Volüm
%10-15 Artar
Kollestrol
Artar
Seksüel Güç
Azalır
Yüzme, Koşma, Sindirim, Boşaltım
Azalır
Hormon ve Üreme Etkinlikleri
Azalır
Dış Etkenlere Karşı İçe Dönüklük
Daha Duyarlı
Ölümü Kabullenme
Artar
Alışkanlıklara Bağlanma
Artar
Geçmişe Dönük Yaşam
Artar
Ruhsal Sağlık
Hassaslık
Sakat Kalma Korkusu
Depresif Bozukluk
Bellek (kavrama)
Azalır
Unutkanlık
Artar
Akıcı Zeka
Azalır
Statü Kaybetme
Emekli Olma
Toplumdaki Rol Değişimleri
Kas-iskelet sisteminin yaşlanması bir dizi faktörle ilişkilidir. Yaşlı bireylerde kas kuvveti ve dayanıklılığının azalması kas fiberlerinin sayısı ve kütlesindeki azalma ile ilgilidir. Yaşla birlikte kas fiberleri sinir uyarılarına daha geç cevap verir. Kas kütlesinin azalması ve uyarılara cevapsızlığı, tahminen 70 yaşında %25-30 kuvvet kaybıyla sonuçlanır. Ciddi kas kütlesi kaybı sonucunda, bilekte zayıflık olur. Bu da yaşlı bireylerin düşerek yaralanmasına sebep olur. Kadınlarda kemik kaybı 35 yaşlarında başlar ve 70 yaşlarında yaklaşık %30 oranında kayıp görülür. Erkeklerde 50 yaşlarında başlar ve 70 yaşlarında bu kayıp %15-20 civarında olur.
Yaşlanmayla birlikte kemik yoğunluğunda, mukavemetinde ve mineral içeriğinde azalma vardır. Bu kemik mineral kaybı osteoporosis olarak tanımlanır. Kemik yoğunluğu bayanlarda 30-35 yaşlarından, erkeklerde 50 55 yaşlarından sonra her yıl %1 oranında kaybolur.
Hayatın günlük ihtiyaçlarını gidermek için gerekli olan kuvvetin seviyesi bütün yaşam boyunca değişmez. Fakat bir insanın sahip olduğu maksimum değer yaşlanmayla birlikte azalır. Kas kuvvetinde meydana gelen kayıplar özellikle kas kütlesinde meydana gelen önemli kayıplardan kaynaklanır. Bu durum yaşlanmayı veya azalan fiziksel aktiviteye eşlik eder. Ayrıca yaşlanmayla sinir siteminin bilgiyi işleme ve kasları aktive etme kapasitelerinin değişmesi kuvvette ve dayanıklılıkta azalmalara kısmi olarak neden olurlar.
Kuvvet kaybından birinci derece sorumlu faktör kas kütlesindeki azalmadır. Bu olay inaktivite, yaşlılık ya da her ikisi sonucunda kas proteinindeki azlmanın sonucudur. Yaşlılıkla birlikte kas fibrilleri miktarında muhtemelen kayıp vardır. Örneğin, biceps kası yeni doğanlarda 500.000 fibril içerirken, aynı kas erkekler için 80 yaşlarında yaklaşık 300.000 fibrile sahiptir.