SPORTİF OYUNLARDA YETENEK SEÇİMİ VE YÖNLENDİRME
Prof. Dr. Sedat MURATLI
GİRİŞ
Günümüz Yarışma (performans) Sporunda sporculardan istenen bedensel ve ruhsal verimin gittikçe artması, yeni bir sporcu tipinin oluşmasına yol açmıştır. Bu yeni sporcu tipinin analizinde göze çarpan ilk özellik olarak, dünyanın en iyi sporcularının en iyi performansı gösterdikleri yaşın gittikçe küçüldüğüdür. Bunun sebebi bir çok bilimsel araştırmalarında ortaya koyduğu gibi;
Genç yaşlardaki sporculardan istenebilecek performans konusundaki görüşlerin önemli ölçüde değişmesi
Uluslararası spor kuruluşlarının düzenlediği gençlere yönelik çok sayıda spor karşılaşmalarıdır.
Bu müsabakalarda erişilen başarılar, kuşkusuz uzun süreli bir eğitim sonucudur. Bu eğitim, ilk seçimden sonra, spora yatkın olduğu anlaşılan her sporcuya uygulanmaya başlanmış ve sistematik biçimde sürdürülmüştür. Sporda ileri gitmiş ülkelerde spor yapmış gençler arasında, yalnızca en yeteneklilerin seçkin sporcular olarak eğitilmesi ayrı bir programla sürdürülmektedir.
Bu noktada, sporda yeteneklerin aranışı ve geliştirilmesi için şu sorulara cevap bulmalıyız
. *Yetenek nedir, kimdir?
*Sporcu yetiştirmede hangi kriterler yeteneğin varlığını ortaya koyar?
*Yetenek seçiminde testlerden yararlanabiliriz?
*Öğrenme psikolojisinin rolü nedir?
Konuyu Sportif Oyunlar olarak ele alacak isek de, kavramın doğru anlaşılabilmesi için başlangıçta yukarıdaki sorulara cevap arayan genel geçerli bilgiler aktarmayı uygun görüyoruz.
1. YETENEK KAVRAMI
Spor bilimi sözlüğü, yeteneği şöyle tanımlamaktadır: Belli bir alanda normalin üzerinde olan, ancak henüz tam olarak gelişmemiş özellikler bütünü ve buna sahip kişidir. Zeka kavramıyla sıkı sıkıya bağlıdır. Latinceden gelen Talent kelimesinin karşılığı olarak kullanılmaktadır.
Yetenek kavramı son zamanlarda özellikle psikoloji, pedagoji ve sosyoloji gibi bilim dalları tarafından sıkça ele alınan ve tartışılan bir kavramdır.
Beden Eğitimi ve Spor literatüründe hareketsel yetenek konusundaki ilk görüşler, fizyoloji daha çok ta iİş fizyolojisi temsilcileri tarafından geliştirilen hareket becerisi teorilerine dayanmaktadır. Burada, önceleri dikkat yalnızca el becerileri üzerine yoğunlaşmış, ama kısa zamanda beceri konusunun yalnız ellerle sınırlandırılamayacağı anlaşılmıştır.
Hareketsel yeteneğin oluşmasının şartları daha yakından incelendiğinde şu iki görüş dikkati çekmektedir.
1.1. Statik Yetenek Kavramı
Bireyin doğumundan itibaren kromozomlarında var olan genetik şema bellidir. Bireyin sürekli hastalık ve beslenme yetersizliği olmadığı takdirde erişeceği boy ve fizik tipi bu şemaya göre belirlenmiştir. Bunun yanı sıra bireyin fibril tipi, fibril düzeni yine bu şema içinde yer alır, zekanın da kalıtsal özelliğe sahip olduğu kuramcılar tarafından savunulmaktadır. Bütün bu saydığımız özellikleri potansiyel yetenek olarak tanımlayabiliriz.
Statik yetenek kavramı görüşü: sportif başarının büyük ölçüde kalıtımla belirlendiğini, gelişmesinin ise salgı bezlerinin gelişimine bağlı olduğunu savunur. Günümüzde de yaygın olan bu görüş, ikizler üzerinde yapılan araştırmalarla doğrulanmaktadır. Kalıtımsal özellikleri aynı olan ikizlerin gösterdikleri uyum benzerlikleri, kalıtımsal özelliklerin sporda elde edilmek istenen başarılar açısından ne denli önemli olduğunu ortaya koyar.
Bu görüş sonraları yoğun biçimde eleştirilmiştir. Eleştirilerin ortak yönü, ‘‘insan psikolojisi ile ilgili deneyimlerle ve yaşanan çevrenin etkileri ile kalıtımsal özelliklerin kesin çizgilerle birbirinden ayrılamayacağı’’ şeklinde ifade edilebilir. Eleştirilere göre, ikizlerden her biri aynı kalıtımsal gelişme yeteneğine sahip olmalarına rağmen, zamanla tamamen farklı başarı düzeyinde de olabilirler. Bu noktada dikkatlerinizi ZACİORSKİJ’in yaptığı bir araştırmaya çekmek istiyorum. Bu araştırmanın sonuçlarına göre:
Mükemmel sporcuların yaklaşık yüzde ellisinin çocukları da üstün sportif yeteneklere sahiptir.
Yalnızca bazı motor özellikler (örn. Sürat) kalıtım yoluyla geçebilmektedir.
Tek yumurtalı ikizler, birçok alanda iki yumurta ikizlerinden daha büyük bir uyum (konkordans) göstermektedir.
Başarı gelişiminin üst sınırları yine kalıtımla belirlenmektedir.
Bütün eleştirilere rağmen bu araştırmalar kalıtımsal faktörlerin bir sportif yeteneğin gelişmesindeki önemini ortaya koymaktadır. Bu yaklaşıma Statik Yetenek anlayışı denir.
1.2. Dinamik Yetenek Anlayışı
Bu anlayışta bireyin kalıtsal özelliklerinin geliştirilmesi, eğitilmesi ile elde edilen potansiyeli de sonradan kazanılan yetenek şeklinde tanımlanır. Ham yeteneğin eğitim sürecini etkileyen faktörleri de çevresel faktörler (aile, okul, arkadaş, coğrafik, çevre, iklimler, yaşam koşulları) olarak kabul edilir.
Dinamik Yetenek Anlayışını benimseyenler, spor yeteneğinin kalıtımsal özellikler ile çevre şartlarının sıkı ilişkisine dayandığı görüşünü savunurlar. Son yıllarda yetenek konusuyla ilgilenmiş spor bilimcilerinin büyük bir çoğunluğunun bu görüşü benimsediğini görmekteyiz. Bu anlayışı benimseyen uzmanlar kalıtımsal özelliklere gereken önemi vermektedir. Ama bu özelliklerin ancak çevre koşulları sayesinde bütünüyle gelişebileceğini savunur. Bu sebeple; yetenek, doğuştan garantilenmiş kabul edilmemektedir. Çünkü bir yeteneği belirleyen bileşenler gelişebileceği gibi gelişmeyebilirde. Yetenek, sporcunun başarısında kendini gösterir, ama başarıyla eş anlamlı değildir.
Buna karşın Singer (1994), yetenek konusunda bu iki etkene ek olarak yaş dönemlerindeki gelişimin de dikkate alınması gerektiğini savunur. Çünkü çocuğun olgunlaşması; vücut kompozisyonunu, motorik ve antropometrik özelliklerini de etkileyebilmektedir.
2. YETENEKLİ SPORCULARIN ÖZELLİKLERİ
Bir sporcunun yetenekli olup olmadığının belirlenmesinde en büyük sorunu ön teşhis yaratmaktadır. En önemli güçlük de dinamik potansiyel kavramının büyüklüğünün belirlenmesinde karşımıza çıkar. Bu zorluklara rağmen, yetenek belirlenmesi için var olan yetenekli sporcular ölçüt alınır ve onların bazı özellikleri incelenir. Kuşkusuz bazı ölçümler yapılabilir. Ancak hızlı bilgi aktarımı açısından uygulamadan elde ettiğimiz aşağıdaki bilgiler de göz önünde bulundurulabilir.
Yetenekli bir sporcu bu açıdan incelendiğinde daha az yetenekli bir sporcudan şu özellikleriyle ayrılır:
Antrenmanlarda daha başarılıdır.
Aynı kapsam ve büyüklükteki antrenman uyaranlarında daha büyük başarı elde eder.
Antrenmanda verilen yeni uyaranlara daha çabuk uyum sağlar.
Daha çabuk öğrenir(örn.; hareketin akışını, taktik bilgileri).
Daha önce edindiği deneyimleri yaratıcı bir şekilde başarısını arttırmak için kullanır.
Kendine verilen zor görevleri bile başarıyla yerine getirir, sorunları yaratıcı ve orijinal bir biçimde çözer.
Performansını gittikçe yükseltmesi onun tipik bir özelliğidir.
Yetenekli bir sporcu, kendini tam anlamıyla spora adar, sistematik bir şekilde çalışır.
Bir yeteneğin bu özellikleri teker teker ele alındığında bütünlüklerinden bir şey kaybetmezler, her biri yetenek kavramını en iyi şekilde anlatabilmek için seçilmiş kavramlardır. Bu kavramların oluşturduğu yapının ağırlık noktası, spor dalına göre farklılık göstermektedir. Örn. bir basketbolcuda öne çıkan özellikler, bir uzun mesafe koşucusununkilerden farklıdır.
Sonuç olarak yeteneğin bir yandan motorik ve ruhsal gelişmeye kalıtımsal özelliklere iç salgı bezlerinin gelişmesine ve diğer yandan da çevre ve toplum şartlarına bağlı olduğu söylenebilir. Bu nedenle yetenek kavramı yalnızca kalıtım konusu olarak değil toplumsal, moral ve pedagojik yönlerden de ele alınmalıdır.
3. YETENEK SEÇİMİNDE ÖLÇÜT KULLANIMI
Yetenek tanımlaması için objektif ölçüt şarttır.
Genel ölçütler
Sağlık Kontrolü : Antrenman yapan her kez için sağlık önemlidir. Bunun için her kulübe seçilen sporcudan sağlık raporu istenir. Kontrol sırasında doktorlar ve test uzmanları kişilerin fiziksel ve organik işlevlerini yerine getirebilmelerini kontrol eder.
Kişinin biometrik nitelikleri ya da vücut ölçüleri pek çok spor dalı için önemli bir faktördür. Bu nedenle yetenek tanımlamasıyla ilgili genel ölçülerden biri olarak kabul edilmelidir. Çoğunlukla boy, kilo ya da kol bacak uzunluğu belli spor dallarında baskın rol oynar. Ne var ki bazı spor dalları (jimnastik, artistik patinaj, yüzme gibi) için 4-6 yaş arasında yapılan yetenek tanımlamasının ilk aşamalarında kişinin vücut gelişimi dikkate alınmalıdır. Bu da bacak eklemleri, kalça ve omuz genişliklerinin incelenmesiyle gerçekleştirilebilir.
Özel Ölçütler
Yetenek seçiminde değişik ön koşullar aranır, verimi belirleyen değişik faktör gruplarına başvurulmaktadır. Sporda yetenek kavramının belirlenmesinde etkili faktörler şunlardır (Weineck, 1990, 75):
1- Antropometrik şartlar
2- Kondisyonel motorik özellikler
Teknomotorik özellikler
Öğrenme yeteneği
Verimliliğe hazır olma durumu (çalışkanlık, gayret vb.)
Kognitif özellikler ya da yetenekler
Affektif özellikler
Sosyal faktörler
İlerleyen bölümlerde ele alacağımız gibi, yetenek arama spor türlerinin istek profiline göre gerçekleştirilir.
4. YETENEK BELİRLEMENİN AŞAMALARI
Seçim ve eğitime başlama yaşı konusunda ebeveyn ve antrenörler tarafından yöneltilen sorulara bugün ki bilgilerimiz ışığı altında şöyle cevap verilmektedir; bir spor türünde ilk uluslar arası başarıların elde edilmeye başlandığı yaşlar belirlenip, bu yaştan 8-10 yıl geriye giderek seçim ve eğitime başlanmalı. Uygulamada, bir çok spor türünde bu yaş, 1. Okul çağına rastlamaktadır. Okuldaki spor dersleri sırasında ya da okul dışı spor faaliyetlerinde ortalamanın üzerinde verimli görülen çocuklar düzenli antrenmanlara yönlendirilmelidir.
Antrenmansız çocuklardan yapılacak seçimlerde; kural olarak spor türüne özgü verimliliği belirleyerek parametrelerden çok, çocuğun genel sportif verimini belirleyecek özelliklerin ölçümüne yönelinmektedir. Yetenek seçiminde unutulmaması gereken ilke ölçümlerin bir kerede değil, bir çok kez ölçümden sonra sonuçlandırılması, karara bağlanması gerektiğini burada ifade etmeliyiz.
Ayrıntılı bir yetenek tanımlama programı bir kerede tanımlanacak bir şey değil birkaç yıllık bir sürece yayılan üç aşamalı bir programdır.
4.1. Birinci Aşama:
Bu aşama bir hekimin, adayın sağlık ve genel fiziksel gelişimi incelediği ve eğer varsa vücut özürlerinin ve hastalıklarının ortaya çıktığı aşamadır.
Birinci aşamanın tamamlandığı erken yaş düşünüldüğünde adayın gelecekteki gelişme ve büyüme dinamiği bir anlamda hala tahmin edilemez olduğundan kesin kararlar alınamaz. Ne var ki yüzme, jimnastik ve artistik patinaj gibi ayrıntılı fiziksel çalışma gerektiren spor dallarında eğitim erken bir yaşta başladığı için birinci aşama 5-8 yaşlarında gerçekleştirilebilir
4.2. İkinci Aşama
İkinci aşama cimnastik, artistik patinaj ve yüzme için 9-10 yaşları arasında, diğer sporlarda kızlar için 10-17 yaşlarında gerçekleştirilir (Dragan 1979). İkinci aşama seçmenin en önemli aşamasıdır. Bu aşama şimdiden organize spor çalışmalarına katılmış genç çocuklara uygulanır.
Vücut, söz konusu sporun gereklerine göre belli bir uyum düzeyine ulaştığı için, ikinci aşamada; spor türünün teknikleri, biometrik özellikler ve fonksiyonel parametreler ölçülmelidir. Sonuç olarak sağlık incelemesi çok ayrıntılı olmalı ve performans gelişimini etkileyen engelleri bulmayı hedeflemelidir (romatizma, sarılık, akut böbrek hastalıkları gibi).
Yetenek tanımlamasının ikinci aşamasında spor psikologlarının sporcunun seçtiği spor için gerekli psikolojik davranışlara uygun düşen psikolojik profile sahip olup olmadığını kontrol etmesinde yarar vardır.
4.3. Üçüncü Aşama
Bu bölüm yıldız ve genç milli takım adayları için geçerlidir. Özen gösterilmesi gereken bir bölümdür ve spor türü için gerekli özelliklerin araştırması yapılmalıdır. Sporcunun sağlığı, eğitime psikolojik adaptasyonu, rekabetçi kişiliği, stres ile mücadele yeteneği ve en önemlisi ileriki performansını geliştirmedeki potansiyeli test edilmelidir. Bu konuda yapılacaklar ileriki bölümde ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Yukarıdaki değerlerin objektif olarak saptanması periyodik olarak yapılmalıdır. Ölçüm ve analiz sonuçları düzenli kaydedilmeli ve sporcunun gelişim hızı buradan kontrol edilmelidir.
Yetenek seçimi aşamalarında yazılanlar özetlenecek olursa: Etkili bir yetenek seçimi üç aşamada gerçekleştirilebilir. Aşağıdaki çizelgede seçim aşamaları ve içerikleri Artistik Cimnastik ve Sportif Oyunlar örneklerine göre verilmiştir (Weineck, 1990, 79).
Çizelge 1: Yetenek seçimi aşamaları
Birinci Aşama
İkinci Aşama
Üçüncü Aşama
Genel Karakteristik
Çocuğun genel özelliklerinin sorgulanması, gözlenmesi ya da değerlendirilmesi. Örneğin: Genel sağlık durumu,
Okul başarısı,
Sosyal koşulları ve ilgileri,
Vücut yapısının spor türüne uygunluğu,
Genel spor verimliliği (okuldaki spor dersindeki başarı düzeyi)
Bir seferlik sportif kontrol: Spor türüne vücut tipinin uygunluğunun kesin kontrolü,
Spor türüne yönelik motor özelliklerinin çok yönlü test edilmesi.
Kısa sürede bir çok kez alıştırma yapmak. Deneme müsabakaları.
Kısa süreli bir alıştırmada verim düzeyi ve davranış biçimi.
Genel ve özel Sportif verimliliği.
Ör:Artistik Jimnastik
Kısa boylu, oldukça az ağırlıklı ince bir tip, ancak omuz kalçadan geniş. O ve X bacaklı olmamak.
Genel hareket koordinasyonu ve kuvvet düzeyinin değerlendirilmesi
Estetik ifade değerlendirilmesi.
Hareket koordinasyonu Ör ; Engellerle yapılan koşudaki başarısı.
Bacak, kol, gövdenin sahip olduğu kuvvet (basit kuvvet alıştırmaları)
Toplam motorik özelliklerin düzeyi (Sportif oyunlarda, stafet yarışlarında başarı düzeyi)
Kısa süreli program sonucu değerlendirilmesi
Motor öğrenme davranışı (Hareket koordinasyonu).
Kuvvet ve Hareket sürati
Hareket genişliği
Sportif oyunlar
Uzun ve iri yapılı çocuklar (voleybol, Basketbol, Hentbol için, buna karşılık futbolda her hangi bir sınırlama düşünülmez)
Yeterli bir boy aranmalı,
Koşu hızı (30-60 m),
Çabuk kuvvet (fırlatma topuyla ölçüm)
Sıçrama kuvveti (üç adım atlama gibi)
Hareket koordinasyonu (oyun yeteneği)
Bir çok oyunda ve müsabakalarda oyun yeteneğinin değerlendirilmesi.
Problemlere bulunduğu çözümler gözlenmeli
5. SPORTİF OYUNLARDA YETENEK SEÇİMİ
Tartışılabilir bu özet yetenek seçimi kuramına, sportif oyunlar temel alınarak günümüzdeki çalışmalardan bazı eklemeler yapmak istiyorum.
5.1. Yeni bir yaklaşım
Holmann ve Carl Sportif Oyunlarda yetenek seçiminde; ölçüm için motor özellikler katoloğu verme yerine, yeni bir yaklaşımla sportif verimin gelişim temposu ve sportif performans koşullarındaki gelişimden yararlanabilme derecesinin ölçüt olabileceğini savunmaktadırlar.
Kupper’ın (1993) geliştirdiği sporsal yetenek tanı (diagnoz) modeli (Holmann ve Carl’dan yararlanarak), seçim konusunda eski doğu bloku ülkelerindeki çocuk ve gençler için uygulanan motor özellikler ve konstitüsyonel ölçüme dayalı sistemden farklı bir yöntemdir. Bu modele göre yetenek seçimi; erken yaşlardaki oyun (müsabaka) performansının gelişim temposu (gelecekteki sporsal verimin temel göstergesidir) ve sportif performansı etkileyen özelliklerdeki (kondisyon, teknik, taktik gibi) gelişmeyi ölçerek yapılmaktadır.
Bir spor dalında yetenek belirlemek için, spor türüne özgü (spesifik) özellikler katoloğu hazırlamak çok önemlidir. Fakat; mükemmel bir özellikler katoloğu olsa bile, bunun varlığı özellikleri objektif olarak belirleyebilme problemini çözmeye yetmez.
Sportif Oyunlarda yukarda belirtilen bu iki alanda yapılan bazı araştırmaları sizlerle paylaşmak istiyorum.
5.1. Birinci Yetenek Seçimi ölçütü : Müsabaka Performansı ve Gelişim Temposu.
Müsabaka Performansı; bir maçta oyuncu ya da oyuncu grubu tarafından gerçekleştirilen davranışların sonucudur. Müsabaka performansının periyodik olarak değerlendirilmesi aynı zamanda , oyuncuların işlevsel olarak yönlendirilmesinde belirleyici bir etkendir (Taborsky.F.2001).
Müsabaka Performansı analizininin nicel olarak yapılabilmesi ve Performans Gelişim Temposunun hesaplanabilmesi için, bilgisayar donanımlı video analiz yöntemleri kullanılır. Video verileri çizelge 2-3-4’ deki gibi değişik dallar için hazırlanabilen bir sakala esas alınarak değerlendirilir. Buna göre her oyuncunun performansı, Taborsky’nin aktardığı (Flaganan’ ın Critical Incident Technique değerlendirmesinden yararlanarak) aşağıdaki eşitlikten yararlanarak hesaplanabilir:
Vi = Pi + (1/2 Mi ) + Ni
Formüle göre bireyin: Müsabaka Performans Skorunu (Vi); artı puanların tümünü (Pi), oynan sürenin yarısını (½ Mi), ve eksi değerlerin toplamını (Ni)’nin ortalamaları alınarak hesaplanır. Sonuçta takımın performansı ; bütün oyuncuların skorlarının aritmetik ortalaması alınarak hesaplanır. Müsabaka Performans İndeksinin hesaplanmasından Oyun Değer Skalası (Vt = Vi ) elde edilir. (Taborsky.F.2007).
Çizelge 2: Basketbol Müsabaka Performans İndeksinin hesaplanmasına ilişkin oyun değer skalası örneği (Czwalina 1987).
Başarılı Üç Sayılık Atış
9
Başarılı İki Sayılık Atış
6
Başarılı Serbest Atış
3
Atış Bloğu
2
Asist
2
Top Kazanma
1
Top Kaybı (Tutma, yürüme hatası gibi)
-1
Rakibin Serbest Atış Yapmasına Neden olan Faul
-2
Sportmenlik Dışı Faul
-3
Çizelge 3: Hentbolda Müsabaka Performans İndeksinin hesaplanmasına ilişkin oyun değer skalası (Ulrich, 1998).
Artı Değerler
Eksi Değerler
Oyun kurucudan gol
1,0
Başarısız Blok
-0,4
Aldırılan 2 dakika Cezası
0,7
Top Kaybı
-0,4
Yakın Mesafeden Gol
0,6
Boşa Giden Geri Alan Atışı
-0,4
Yardımla Gol Engelleme
Boşa Giden Yakın Mesafe Kale Atışı
-0,6
0,5
Progresif Ceza
(Sarı Kart; 2 Dakika Cezası)
-0,8
Yakın Mesafeden kale atışına Yol Açan Asist
İkili Mücadele Kaybı
-0,8
0,4
Kale atışına yol açan hatalı top kaybı
-0,8
0,4
7 m atışına sebep olma
-0,8
Başarılı Blok
0,4
Alınan 7 m Ceza Atışı
0,4
Top Kazanımı
Kazandırılan 7 m Atışı
0,2
Çizelge 4: Volebol da Müsabaka Performans İndeksinin hesaplanmasına ilişkin oyun değer skalası (Hohmann ve ark. 1997).
Artı Değerler
Eksi Değerler
Servisten Direk Sayı (Ace)
14
Blok Hatası
-2/-4
Servisten İndirek Sayı
13
Hücum Hatası
-3/-8
Başarılı Hücum
12
Dublaj Hatası
-7
Başarılı blok
12
Servis Hatası
-8
Dolaylı Başarılı Hücum
10
Zor Olmayan Seken Topun Savunmasında Hata
-7
Doğru Savunma
8
Diğer Hatalar
-7
Pas Şeklinde Başarılı Hücum
4
Rakip Sahaya Kolay Top Atma
-1/-2
Kurtarılan Bir Topu Oyunda Tutabilme
2
Performans Gelişim Temposu (PGT) kavramı; Müsabaka Takım Performansının, Kişisel Performansa oranından elde edilir.
Farklı düzeydeki yetenek grupları üzerinde (hem kızlarda, hem erkeklerde) yukarda belirtilen şekilde yapılan araştırmaları karşılaştırıldığında yüksek yeteneklilerin; müsabakadaki verimliliğinde, başlangıç düzeyine bağımlı olmaksızın az yeteneklilere oranla, yüksek bir verim artışı gösterdikleri saptanmıştır. Bu veriye gelişim temposu denilmiş ve yetenek seçiminde ilk ölçüt olarak kabul edilmiştir.
(a) (b)
Şekil 1: Normal yetenekli (NY), Yüksek yetenekli (YY),ve En yüksek yetenekli (EYY) hentbolcularda kişisel oyun veriminin relatif artışı (Seidel / Hohmann 2003).
Şekil (Şek. 1a) bayanlarda ortalama değer karşılaştırılmasında üç yetenek grubu arasında yüksek düzeyde anlamlı toplam gelişim farkı elde edilmiştir. Sonraki testte; NY- YY grupları ile NY- EYY grupları arasındaki gelişim farklarındaki artış önemli şekil anlamlı bulunmuştur. Buna karşın YY ile EYY grubu arasında da fark görülmekte ise de istatistik yönden anlamlı değildir. Erkeklerde de (Şekil 1b) ortalama değerlerdeki fark açık şekilde görülmektedir (17,61 ; P= 000 ). Normal Yetenek (NY) grubunda, yüksek yetenek (YY) ve En yüksek Yeteneklilere (EYY) oranla çok az bir verim artışı gözlenmiştir.
Sonuç olarak; üç yetenek grubunun (hem kızlarda, hem erkeklerde) müsabakadaki verimliliğinin karşılaştırmasında, başlangıç düzeyine bağımlı olmaksızın, yeteneklilerin yüksek bir verim artışı gösterdikleri saptanmıştır. Bu durum Gelişim Temposunun yetenek ölçütü olarak kabul edilebileceğini kanıtlamaktadır.
2.Yetenek Ölçütü: Performans Bileşenlerinin Gelişimi
Yetenek seçimine ait literatürlerde performans bileşenlerinden yararlanma derecesinin (ölçümleri konusunun) matematiksel - istatistiksel belirlenmesinde hangi yöntemin kullanılacağına dair farklı görüşler bulunmaktadır. Çizelge 5’de, performans bileşenlerinin gelişimine yönelik belirleyici değişkenler ile bu konularda kullanabilecek testler verilmiştir.
Çizelge 5: Kız ve erkek çocuklarda Sportif oyunlarda yetenek grupları arası karşılaştırma için belirleyici değişkenler. Ele alınan belirleyici değişkenler de iki cinsiyet arasında küçük sapmalar görülmektedir .
KIZLAR
Belirleyici değişken
İlgili özellikler ve uygulanan testler
1 – Hareket Genişliği
Omuz çemberinin hareket genişliği
2 – Karmaşık Sürat
Topu uzağa atma, dikey sıçrayabilme, dururken uzun atlama (sağ – sol, çift bacakla). 30 m. Sprint, 30 m. Deparlanse sprint
3 – Vücut Yapısı
Boy, ağırlık, kulaç uzunluğu
4 – Kol Kuvveti
Patlayıcı kuvvet
5 – Bacak Kuvveti
Patlayıcı kuvvet
6 – Basit Teknik / Koordinasyon
30 m. Top sürme, 30 m. Slalom Top sürme, / Viyana koordinasyon test bataryası
7 – Karmaşık Teknik / Koordinasyon
Top ile karmaşık test de sürat, top ile karmaşık test de hareket kalitesi
ERKEKLER
Belirleyici değişken
İlgili özellikler
1 – Temel Sürat
Görsel basit tepki, ayak basma sürati testi
2 – Karmaşık Sürat
Topu uzağa atma, dikey sıçrayabilme, dururken uzun atlama (sağ – sol, çift bacakla) 30 m. Sprint, 30 m. Deparlanse sprint
3 – Vücut Yapısı
Boy, ağırlık, kulaç uzunluğu
4 – Kol Kuvveti
Patlayıcı kuvvet
5 – Bacak Kuvveti
Patlayıcı kuvvet
6 – Teknik / Koordinasyon
30 m. Top sürme, 30 m. Slalom top sürme,/ Viyana koordinasyon test bataryası, Top ile koordinasyon testi, top ile kompleks test de sürat ve hareket uygulamasının kalitesi
Aşağıda böyle bir katalogdan yararlanılarak oluşturulan ve ikinci seçme aşamasında uygulanan bir test bataryası sonuçları örnek olarak verilmiştir. Testler, İsrail yıldız (cadet) milli takımına seçilen ve seçilemeyen hentbolcular üzerinde iki yıllık bir eğitim çalışmasının başında ve sonunda uygulanmıştır.
Test bataryası: 1 çeviklik (Agility) testi, 2 patlayıcı kuvvet (Explosive Power) testi ve 2 sürat (sprint) testi olmak üzere 5 Kondisyonel Motorik test ile bunlara ilaveten hız, çeviklik ve top sürme beceri yeteneğinin sergilendiği slalom top sürme testinden oluşmuştur. Fiziksel ölçümlerde boy ve kilo ölçümleriyle yetinilmiştir. Bu test bataryasında kullanılmış olan motorik testlerin güvenirlik, geçerlilik, nesnellik (objektiflik) değerlendirmeleri yapılmış ve uluslararası literatürlerde yayınlanmıştır (R.Lidor ve Ark. 2005).
Uygulamalar sonucu yapılan istatistiksel değerlendirmede elde edilen sonuçları şöyle özetlemek mümkündür :
İki yıllık eğitim sonucu ortaya çıkan asıl bulgu; ulusal takıma seçilmiş ve seçilememiş olan oyuncuların motor performans sonuçları arasında önemli bir örtüşme görülmektedir. Slalom beceri testi hariç tutulursa 2 yıllık eğitim programı sonunda gerçekleştirilmiş olan motor testlerin hiç birisi, seçilmiş ve seçilmemiş olan oyuncuları birbirilerinden ayırt etmeye yetecek hassaslıkta bulunmamıştır.
Seçilmiş ve seçilmemiş oyuncuların boy ve kilo ölçümleri arasında hiçbir farklılık gözlemlenmemiştir. Hentbolda boy önemli bir değişken olarak düşünülmesine rağmen, yetenek seçimi ve gelişim aşamalarında seçilmiş oyuncuların, seçilmemiş olan oyunculardan daha uzun olmadığı görülmüştür. Ancak hem seçilmiş hem de seçilmemiş olan oyuncular kendi yaş guruplarındaki diğer kişilerle karşılaştırıldığında daha uzun olduğu görülmüştür. Yine bir başka araştırmada Avrupa Şampiyonasında üst düzeyde sıralanmış olan takımların alt sırada yer alan takımlardan belirgin ölçüde uzun olmadığı görülmüştür.
Kısa mesafe sürat koşuları hentbol da temel motorik özelliklerden birisidir. Seçilmiş oyuncular (kız ve erkek sporcular), son ölçümlerde yalnız ayakta çıkışla yapılan sürat koşusunda, seçilmemiş olan oyunculara oranla daha hızlı koşmuşlardır. Yıldız hentbol takımı oyuncularının yetenekleri üzerine diğerlerine oranla daha tutarlı bilgileri sağlayan test yalnızca slalom testidir. Bu test, oyuncuların hentbol tekniğinin kullanıldığı tek test olduğu unutulmamalı. Sonuç olarak; yalın motorik özellikleri ölçen testlerin, topla oynanan oyunlarda “iyi” ve “çok iyi” oyuncular arasında ayrım yapmaya pek olanak vermediğini kanıtlamaktadır.
Hentbol da yapılan bu araştırmanın yukarda açıklanan yeni yetenek seçimi yaklaşımının önemini ortaya koymaktadır.
SUBJEKTİF VERİLERİN YETENEK SEÇİMİNDEKİ YERİ
Belirli bazı özel yetenekler vardır ki, bu yetenekler gözlemlerle fark edilebilirler. Örneğin; performans motivasyonu, çalışkanlık, psişik dayanıklılık, risk alma vb. gibi. Bu yetenekler gözlemlerle fark edilirler. Bu nedenle sonuç değerlendirmenin yapılmasında; bireysel objektif verilerle, uzmanlaşmış kişilerin subjektif değerlendirmelerinin kombinasyonunu kullanmak amaca daha uygun olacaktır.
7. YETENEK SEÇİMİ VE GELİŞTİRİLMESİNDE SORUNLARI
7.1. Yetenek Seçiminde Yöntemsel Sorunlar
Yetenek seçimi konusunda yeterince eğitilmiş uzman kişilerin ve yeterli donanımın olmasına rağmen, aşağıda sayılan türden sorunlar hep vardır. Bu sorunları çözme konusunda daha fazla bilimsel çalışmaların yapılması gerekmektedir.
7.1.1. Eşik Değer Sorunu
Yetenekli çocukların, genel nüfusun içinde normal dağılımını “Çan Eğrisi” örneklendirmesinden yola çıkılarak göstermek mümkündür. Ancak, en üst düzey (ekstrem) yeteneklerin seçiminde, onların dağılımını eğrinin sağ tarafında göstermek yetenek seçimindeki problemleri azaltmaz. Sorun, yetenek seçiminde belirleyici eşik değerin (cut offs) hangi düzeyde olması gerektiğidir (Hohmann & Carl 2002).
Şekil 5: Yetenek keşfinin istatistiksel temeli olarak Gauss’un normal dağılım modeli “Çan eğrisi” (Hohmann 2005).
Eğer eşik değer yüksek tutulursa (Standart sapma değeri 2 kabul edilirse), bu değerlendirmeye göre test edilen ilgili yaş grubu tüm çocuklarının yaklaşık yüzde 2,3‘ü ortalama değerlerin üstündedir (Ljach 1997). Eğer standart sapma değerinin 3 olduğu bir eşik değer seçilirse, yüksek yetenekliler katılan popülasyonun binde 13’ünü oluşturur. Görüldüğü gibi çok yüksek eşik değerleri, ekstrem yetenekli çocukların şüphe götürmez şekilde belirlenmesini sağlamaktadır. Ancak bu tutum geç gelişen çocuklara geliştirici antrenmanın kapılarını kapatacak ve onları performans geliştirici antrenman kapsamından mahrum bırakacaktır. Ayrıca bunların (seçimi kazananların) bir kısmının kendi isteğiyle, bir kısmının ise spor eğitimini yürüten kurum ya da kişiler tarafından elenmesi halinde yetenek seçimi hiç de ekonomik olmayan bir uğraşı haline gelir.
Diğer taraftan çok düşük eşik değerler ise başarısız tanılara yol açmakta ve masraflı yetenek arama ve seçme sistemini lüzumsuz kılmaktadır.
7.1.2. Takvim Yaşı – Biyolojik yaş ilişkisi
Yetenek seçiminde bir başka sorun, genç sporcuların takvim ve biyolojik yaşlarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Yıl içinde belirli dönemlerde yapılan yetenek tanı elemelerinde takvim yılının başlarında doğan çocuk ve gençler seçimlerde sistemli biçimde avantaja sahip oluyorlar. İngiliz Milli Elit – Futbol okuluna seçilerek alınan çocukların yüzde 70 oranından fazlasının eleme yıllarının ilk dört ayında doğdukları tespit edilmiştir Bu durum son üç aylık dönemde doğanlardan dört kat daha fazladır. (Brewer, Balsom & Davıs 1995 Ve De Sımmons & Paull 2001).
Takvim yaşı ile Biyolojik Yaş arasındaki ilişki, yetişkinlik yaşına kadar sürüp gitmektedir. Bedensel, bilişsel (kognitiv) ve psişik yönden daha önce gelişmiş, daha ileri biyolojik yaştaki çocukların seçimleri kazanması ve buna bağlı olarak da daha yüksek değerdeki bir antrenman kapsamına girmelerine şans verilmesi, grup içerisinde (adaletsiz seçim yapılıyor duygusunun gelişmesi gibi) problem oluşturur.
1986-1998 yıllarında Dünya Şampiyonası elemelerinde İngiliz A-Milli Futbol Takımlarında yer alan oyuncuların yüzde 50 sinden fazlasının yılın ilk üç ayında doğanlardan oluşması sonucunu doğurmuştur (Rıchardson & Straton 1998). Seçim önlemlerinin farklı dönemlerde (aylarda) doğan genç sporcuların birlikte çalıştığı spor dallarında durumu düzeltmek daha da zordur.
Yetenek Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar
Son performansa erişilinceye kadar yetenek geliştirme sürecinde de bazı problemlerle karşılaşılır. Bunların da bilinçli olarak izlenmesi gerekir:
7.2.1.Sporu Erken Bırakma
Yetenekli sporcuların tahmininde (Prognose) başarılı olunmasına rağmen bazı nedenlerle beklenen gelişim maalesef gerçekleşmeyebilir. Bunlardan en önemlisi yetenekli olduğu ortaya çıktığı halde gencin sporu erken bırakmasıdır. Böyle bir durumun bilimsel açıdan pek çok nedeni olabilir bazılarını şöyle sıralamak mümkündür:
Sporcular arasında üst düzeyde homojen müsabaka performanslarının oluşmaya başlamasıdır. Buna “spesifik başarı makasının daralması” da denir. Bu durumda, genellikle zirvedeki bir çok sporcunun verim düzeyi birbirine yakın hale gelir ve bazıları bu rekabeti kaldıramayabilir, sporu bırakır.
Tek yönlü, monoton ve çok yoğun antrenmanlar hızlı bir psikolojik doygunluk, bıkkınlık yaratır. Özellikle yaş düzeyine uygun olmayan antrenman içeriği (Örneğin; erken yaşlarda laktasit anaerob yüklenmelerden oluşan yoğun interval çalışmaları gibi) sonunda sporu bırakmaya varan gelişmeler görülebilir.
Geliştirme sürecinde sporu bırakmanın (Drop-out’un) önemli bir nedeni de sakatlanmaya bağlı ortaya çıkan gelişmelerdir.
Yaşı daha büyük ve performansı yüksek olan seçkin sporcuların, ekonomik açıdan takımlarında kazandıkları yerlerini daha uzun süre korumaya çalışmaları ve böylelikle geçiş dönemi kadrolarını ümitsizliğe düşürmesi.
Bu konuda bir başka neden de; başarılı genç göçmen sporcuların tercihen kadrolara alınmalarıdır.
7.2.2. Erken Uzmanlaşma
Performans antrenmanına başlamanın giderek erken yaşlara alınması eğilimi, erken uzmanlaşma eğitimini de birlikte getirir.
Spor biyolojisi ve antrenman yönetimi yaklaşımıyla erken uzmanlaşmanın getirdiği riskler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Tek yönlü yüklenmeler ve antrenman içeriği, bu çağ antrenmanının temel özelliği olan çok yönlülük ilkesini ihmal ettirir.
Tek yönlü ve aşırı fiziki yüklenmeler, kas ve iskelet sisteminde geçici ve kalıcı sakatlık riskiyle birlikte, kasların gelişiminde dengesizlik ortaya çıkarabilir. Bu durum ise yeni sakatlıklara sebep olur.
Hareket genişliğini sınırlayan bir etken oluşturur.
Ebeveynlerin, Antrenörlerin, Medyanın olumsuz etkileri
Yetenekli çocukların ebeveynleri tarafından desteklenmesi, çocukların spor hayatları boyunca başarı için oldukça önemli ve gereklidir. Bu konuda yapılmış bir araştırmaya göre: Anne ve babaya ait pozitif davranışlar çocukların performansı üzerinde (%59) oranında katkı sağlarken, negatif davranışlarının ( (%36) oranında olumsuz etkisi saptanmıştır (Hohmann ve ark. 2005). Bu negatif davranışları şöyle sıralamak mümkündür:
Kazanmayı aşırı vurgulama, gerçekçi olmayan beklentilere girmek, çocuklarında kusur bulmak, olumsuz noktaları üzerinde durmak.
Bazı anne-babaların yetenek geliştirme çalışmalarına katılma için gerekli olan finansal kaynaklara sahip olmaması.
Antrenörlerin, adaletli davranmaması, empati oluşturamaması, antrenman programlarını hazırlama ve uygulamada çocukların düzeyine inememesi, başarıyı müsabaka kazanmak olarak algılaması.
Medyanın, Yöneticilerin gelişmekte olan çocukları abartılı değerlendirmesi sonucu; yeteneklerin sosyal olarak baştan çıkması, kendine yabancılaşması gibi konular sayılabilir.
Bu problemler değişik disiplindeki araştırmacılar tarafından daha yoğun bir şekilde incelenmelidir.
Kaynakça:
1.Hohmann, A./ Kolb, M./ Roth, K : Handbuch Sportspiele. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
2.Singer, R. : Biogenetische Einflüsse auf die motorische Entwicklung. İn Baur/Bös und Singer (Hrsg) Motorische Entwicklung. Sorndorf : Hofmann. 1994.
3.Weineck, J. : Optimales Training (7. Auflage) Erlangen – Perimed. 1990.
4.Kupper, K. :Theorie und Methodologie der Talenterkennung im Sport. Beiheft zu den Leipziger sportwissenschaftlichen Beitraegen. 1993.
5.Taborsky, F. : Playing Performans in Team Handball ( Summary Descriptiv Analysis). EHF- Web Periodicals 2007.
6.Hohmann, A / Lames, M : Training- und Wettspielanalyse. İm Handbuch Sportspiel. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
7.Hohmann, A. : Konzeptionelle Aspekte der Talententwicklung. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005.
8.Ehret, A./ Spaete, D. Und Schubert,R : Rahmentrainigkonzeption für Kinder und Jugendliche im Leistungssport. Dortmund. DHB. 1994.
9.Martin, D. / Nicaulaus, J. / Ostrowski, C. / Rost, K : Handbuch Kinder- und Jugendtraining.Verlag Hofmann, Schorndorf.1999.
10.Fesler, N. : Brauchen Wir Intelligente(re) Fördersysteme im Nachwuchsleistungssport ? Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
11.Seidel, I. Und Hohmann, A. : Entwicklungstempo und Utilisation als diagnostische Kriterien sportlicher Talente. İm Talent im Sport.S. 92 – 98. Verlag Hofmann, Schorndorf.2002.
12.Pfeiffer, M. : Wettkampfanalyse im Nachwucchstraining Handball unter dem Aspekt der Talentförderung. İm Talent im Sport.S. 92 – 98. Verlag Hofmann, Schorndorf.2002.
13.DHB. Grundlagentraining für Kinder und Jugendliche. Handball- Handbuch. 2. Münster- Philippka Verlag. 1990.
14.Hohmann, A. / Carl, K. : Zum Stand trainingwissenschaftlichen Talentforschung. İn : Talent im Sport . s.3-30- Schorndorf. 2002.
15.Ulrich, S. Prozesuale Trainingwirkunganalyse im Handball. İn Handbuch Sportspiele.Verlag Hofmann- Schorndorf 2005.
16.Lidor,R 7Falk, B / Arnon, M. / Cohen, Y. / Segal, G. : Measurement of Talent in Team Handball. Journal of Strength and Conditioning Research, 2005. 318-325.
17.Brewer, J. / Balsom,P / Davis, : Seasonal birth Ditrubition amongs Eropean soccer players. İn Sports, Exercise and Injury 1. 1995.
18.Efstathiou, G. : Talente İm Handball. Wissenschaftliche Zulassungsarbeit. Ruprecht – Karls - Universitaet Heidelberg . 2002.
1. HENTBOLDA YETENEK GELİŞTİRME
Geliştirme Eğitiminin Yapısı ve İçeriği
Hentbolda yetenek seçimi ve geliştirme; uzun dönemli eğitim sürecinde, birbirinden ayrılmayan ve zamansal olarak birbirine paralel yürütülen bir çalışmadır (Hohmann & Seidel 2003). Bu anlayışa göre başarı, açıklamaya çalıştığımız yetenek seçimindeki beceri kadar, uygun bir eğitim stratejisiyle gerçekleşir. Yetenek geliştirme stratejisinde ise yaratıcı oyunu geliştirme amaç edinilmeli.
Şekil 1: Sportif Oyunlarda uzun süreli gelişim amaçlarına göre eğitim aşamaları (Ehret, Spaete und. Schubert, 1994)
Düşünülen eğitim sürecinde istenilen başarıya ancak sistematik şekilde gerçekleştirilen sportif antrenmanlarla erişilebilir. Bu antrenmanların yapısı ve içeriği istenilen amaca erişmede büyük önem taşır.
Müsabaka performansını belirleyen bileşenler aynı zamanda, yetenek seçimi ve geliştirmede çok kullanılan kriterlerdir. Örneğin; Şekil 2 ve 3 de yer alan hentbol performansının bu verimlilik bileşenleri, gelişim dönemi eğitim yapısını açıklar niteliktedir.
Şekil 3, daha genç olan hentbolcularda teknik sürati antrenmanlarının merkezi konumunu göstermektedir.
Şek.3 : Spor ağırlıklı okullardaki yaşları daha küçük genç erkek hentbol oyuncularının (n=112) istatistiksel değerlendirmelerle gerçekleştirilen yaşa özgü performans yapısı modeli
Şek 4: Spor ağırlıklı okullardaki daha ileri yaştaki genç erkek hentbol oyuncularının (n=106) istatistiksel değerlendirmelerle gerçekleştirilen yaşa özgü performans yapısı modeli.
Daha ileri yaştaki gençlerde çabuk kuvvet ve taktiksel davranış hentbol performansını oluşturmada, teknik ve sürat eğitimine eşit değerde önem kazanmaktadır (şekil 4).
Özetle; Bu araştırmalar Gelişim Dönemi müsabaka performansı ve bu performansı oluşturan bileşenler, hentbolda uygulanacak geliştirme çalışmaları için ilk ipucunu vermektedir. Bununla birlikte bu dönemdeki müsabaka performansı tek başına gelecekteki final performansın tam tahmini için henüz yeterli değildir (Wendtland 1984).
Açıklanan bu kuramsal saptamalar ışığı altında, uygulama için antrenman içeriği ve sırasına yönelik bir perspektif plan örneği aşağıda verilmiştir.
Çizelge 3: Uzun süreli geliştirme antrenmanlarında ağırlıklı içerik konuları (Spaete / Ehret 1994)
Gelişim ve yaş Basamakları
Genel kurallar
Savunmaya yönelik ağırlıklı eğitim konuları
Hücuma yönelik ağırlıklı eğitim konuları
12 yaşına kadar
1.basamak
-Geniş ölçüde motorik eğitim
-Amaç:
1-Temel oyun 4+1
2-Amaç oyun 6+1
-Serbest oyun
-Adam adama savunmanın değişik şekilleri (Tam sahada orta çizgiden serbest atış çizgisine kadar.
-Bölge savunmasının ön denemeleri (Ör:Adam adama/Alan sav. Kombinasyonu:3:0+3,4:0+2)
-Temel toplu teknikler (dayanmalı temel atış,pas,top tutma,aldatmalar)
-Temel dizilişte birlikte oyun denemeleri (1:0,2:1,3:1 vb)
13-14 yaşına altı
2.basamak
-Pozisyona dönük uzmanlaşma henüz yok
-Çok yönlü temel eğitim
-Gelişim durumuna bağlı olmaksızın bireysel taktik eğt.
-Oyun yeteneğinin temelleri
-Ofansif (adama dönük) olan savunma (1:5,3:3,3:2:1)
-Deneme (seçim için) maçları(her devrede 5 dk adam adama)
-Bireysel taktiğin temelleri
-3:3 pozisyona dönük oyuna geçiş, derinlemesine ve enine sahada pozisyon değişmeler
-Bireysel taktik (1:1,2:1gibi)
-Grup taktiğinin temel şekilleri(yüklenmeler,çapraz geçişler, perdeleme)
-Hücum/savunmada hızlı değişmeler
15-16 yaş altı
3.basamak
-Tek yönlü olmak koşuluyla bölgede uzmanlaşmak (çok yönlü olarak)
-Pozisyona özgü yaklaşımla bireysel taktikler
-Oyun yeteneğini daha da geliştirmek
-Topa dönük (ofansif) 3:2:1
savunma
-3:2:1 savunmadan 4:2 savunmaya ( ya da aksi) geçişler
-Grup taktiği emniyete alma yardımlaşma rakibi devretme- alma, blok
-Pozisyon değişmeli oyuna devam; gryp taktiğinde işbirliğini geliştirme (2’li gruplar halinde) temel dizilişlerde değişikliklere geçişler.
-Pozisyona dönük bireysel taktik
-Hızlı hücum (1.ve 2.dalgalar)
17-18 yaş altı
4. basamak
-Diğer pozisyonlarda eğitiminde göz önünde bulundurularak, pozisyona dönük eğitim
-Değişik savunma durumlarına karşı oyun yeteneğinin geliştirilmesi
-3:2:1 savunmadan 6:0 savunmaya geçişler
-6:0 savunma
-Değişken durumlarda bireysel taktikler (defansif,ofansif,öncelemeli(antisipativ)
-Oyunda değişik savunma şekillerinin duruma uygun uygulanması
Oyunda
-Hücum çözüm yollarını üretmeye devam
-Oyun kurma evresini hızlandırma (oyun temposunu değiştirmek)
-Geliştirilmiş hızlı hücumu 2.dalgadan itibaren oyun içerisinde çalışmak
4. YETENEK SEÇİMİ VE GELİŞTİRİLMESİNDE SORUNLARI
4.1. Yetenek Seçiminde Yöntemsel Sorunlar
Yetenek seçimi konusunda yeterince eğitilmiş uzman kişilerin ve yeterli donanımın olmasına rağmen, aşağıda sayılan türden sorunlar hep vardır. Bu nedenle gerek parametrelerin seçiminde, gerekse aşağıdaki sorunları çözme konusunda bilimsel daha fazla çalışmaların yapılması gerekmektedir.
4.1. 1. Eşik Değer Sorunu
Yetenekli çocukların, genel nüfusun içinde normal dağıldığını Gaus’un “Çan Eğrisi” (Şekil 5) örneklendirmesinden yola çıkılarak söylemek mümkündür. Ancak, en üst düzey (ekstrem) yeteneklerin seçiminde, onların dağılım eğrisinin sağ tarafında gösterilmesi yetenek seçimindeki problemleri azaltmaz. Sorun, yetenek seçiminde belirleyici eşik değerin (cut offs) hangi düzeyde olması gerektiğidir (Hohmann & Carl 2002). Eğer eşik değer yüksek tutulursa (Standart sapma değeri 2 kabul edilirse), bu değerlendirmeye göre test edilen ilgili yaş grubu tüm çocuklarının yaklaşık yüzde 2,3‘ü ortalama değerlerin üstündedir (Ljach 1997). Eğer standart sapma değerinin 3 olduğu bir eşik değer seçilirse, yüksek yetenekliler katılan popülasyonun binde 13’ünü oluşturur.
Görüldüğü gibi çok yüksek eşik değerleri, ekstrem yetenekli çocukların şüphe götürmez şekilde belirlenmesini sağlamaktadır. Ancak bu tutum geç gelişen çocuklara geliştirici antrenmanın kapılarını kapatacak ve onları performans geliştirici antrenman kapsamından mahrum bırakacaktır. Ayrıca bunların bir kısmının kendi isteğiyle, bir kısmının ise spor eğitimini yürüten kurum ya da kişiler tarafından elenmesi halinde yetenek seçimi hiç de ekonomik olmayan bir uğraşı haline gelir.
Şekil 5: Yetenek keşfinin istatistiki temeli olarak Gauss’un normal dağılım modeli “Çan eğrisi” (Hohmann 2005).
Diğer taraftan çok düşük eşik değerler ise başarısız tanılara yol açmakta ve masraflı yetenek arama ve seçme sistemini lüzumsuz kılmaktadır.
Bu tür ikilemli durumlarda seçimi iyileştirecek önlemler (örneğin fuzzy-mantığına dayalı yeni matematiksel-istatistiksel yöntemler gibi) ile çalışma yararlı olabilir (Brechtel, Zınner, Kautz,Wolff & Patotschka 2002 ).
4.1.2. Takvim Yaşı – Biyolojik yaş ilişkisi
Yetenek seçiminde bir başka sorun, genç sporcuların takvim ve biyolojik yaşlarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Yıl içinde belirli dönemlerde yapılan yetenek tanı elemelerinde yılının başlarında doğan çocuk ve gençler takvim yaşlarından yararlanarak seçimlerde sistemli biçimde tercih ediliyorlar. İngiliz Milli Elit – Futbol okuluna seçilerek alınan çocukların yüzde 70 oranından fazlasının eleme yıllarının ilk dört ayında doğdukları tespit edilmiştir. (Brewer, Balsom & Davıs 1995 Ve De Sımmons & Paull 2001).
Takvim yaşı – Biyolojik yaş arasındaki ilişki, yetişkinlik yaşına kadar sürüp gitmektedir. Bedensel ve bilişsel (kognitiv)- psişik yönden daha önce gelişmiş daha ileri biyolojik yaştaki çocukların seçimleri kazanması ve buna bağlı olarak da daha yüksek değerdeki bir antrenman kapsamına girmelerine şans verilmesi, grup içerisinde problem (adaletsiz seçim yapılıyor duygusunun gelişmesi gibi) oluşturur. Farklı dönemlerde (aylarda) doğan genç sporcuların hentbolda olduğu gibi birlikte antrenman ve müsabaka yapmak durumunda kalmaları sorunu çözmeyi güçleştirmektedir.
4.2. Yetenek Geliştirme Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar
Son performansa erişilinceye kadar yetenek geliştirme sürecinde de bazı problemlerle karşılaşılır. Bunların da bilinçli olarak izlenmesi gerekir:
4.2.1. Sporu Erken Bırakma
Gelecekte başarılı olacak sporcuların isabetli tahmininde (Prognose) başarılı olunmasına rağmen bazı nedenlerle beklenen gelişim maalesef gerçekleşmeyebilir. Bunlardan en önemlisi yetenekli olduğu ortaya çıktığı halde sporcunun hentbolu erken bırakmasıdır. Böyle bir durumun bilimsel açıdan pek çok nedeni olabilir bazılarını şöyle sıralamak mümkündür:
Sporcular arasında üst düzeyde homojen müsabaka performanslarının oluşmaya başlamasıdır. Buna “spesifik başarı makasının daralması” da denir. Bu durumda genellikle zirvedeki bir çok sporcunun verim düzeyi birbirine yakın hale gelir ve bazıları bu rekabeti kaldıramayabilir, hentbolu bırakır.
Tek yönlü, monoton ve çok yoğun antrenmanlar hızlı bir psikolojik doygunluk, bıkkınlık yaratır. Özellikle yaş düzeyine uygun olmayan antrenman içeriği. (Örneğin; laktasit anaerob yüklenmelerden oluşan yoğun interval çalışmaları gibi) sonunda sporu bırakmaya varan gelişmeler görülebilir.
Geliştirme sürecinde sporu bırakmanın (Drop-out’un) önemli bir nedeni de sakatlanmaya bağlı ortaya çıkan gelişmelerdir.
Yaşı daha büyük ve performansı yüksek olan seçkin sporcuların, ekonomik açıdan takımlarında kazandıkları yerlerini daha uzun süre korumaya çalışmaları ve böylelikle geçiş dönemi kadrolarını ümitsizliğe düşürmesi.
Bu konuda bir başka neden de; başarılı göçmen hentbolcuların tercihen kadrolara alınmalarıdır.
4.2.2. Erken Uzmanlaşma
Performans antrenmanına başlamanın giderek erken yaşlara alınması eğilimi, erken uzmanlaşma eğitimine geçişi birlikte getirir.
Spor biyolojisi ve antrenman yönetimi yaklaşımıyla erken uzmanlaşmanın getirdiği riskler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Tek yönlü yüklenmeler ve antrenman içeriği, bu çağ antrenmanının temel özelliği olan çok yönlülük ilkesini ihmal ettirir.
Tek yönlü ve aşırı fiziki yüklenmeler, kas ve iskelet sisteminde geçici ve kalıcı sakatlık riskiyle birlikte, kasların gelişiminde dengesizlik ortaya çıkarabilir. Bu durum ise yeni sakatlıklara sebep olur.
Hareket genişliğini sınırlayan bir etken oluşturur.
4.2.3. Ebeveynlerin, Antrenörlerin, Medyanın olumsuz etkileri
Yetenekli çocukların ebeveynleri tarafından desteklenmesi, çocukların spor hayatları boyunca başarı için oldukça önemli ve gereklidir. Bu konuda yapılmış bir araştırmaya göre:
Anne ve babaya ait pozitif davranışlar çocukların performansı üzerinde (%59) oranında katkı sağlarken, negatif davranışlarının ( (%36) oranında olumsuz etkisi saptanmıştır. Bu negatif davranışları şöyle sıralamak mümkündür:
Kazanmayı aşırı vurgulama, gerçekçi olmayan beklentilere girmek, çocuklarında kusur bulmak, olumsuz noktaları üzerinde durmak
Bazı anne-babaların yetenek geliştirme çalışmalarına katılma için gerekli olan finansal kaynaklara sahip olmaması.
Antrenörlerin, adaletli davranmaması, empati oluşturamaması, antrenman programlarını hazırlama ve uygulamada çocukların düzeyine inememesi, başarıyı müsabaka kazanmak olarak algılaması.
Medyanın abartılı değerlendirmesi sonucu çocuk yaştaki yeteneklerin sosyal olarak baştan çıkması, kendine yabancılaşması gibi konular sayılabilir.
Kaynakça:
Hohmann, A./ Kolb, M./ Roth, K : Handbuch Sportspiele. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
Hohmann, A / Lames, M : Training- und Wettspielanalyse. İm Handbuch Sportspiel. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
Hohmann, A. : Konzeptionelle Aspekte der Talententwicklung. Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
Martin, D. / Nicaulaus, J. / Ostrowski, C. / Rost, K : Handbuch Kinder- und Jugendtraining.Verlag Hofmann, Schorndorf.1999.
Fesler, N. : Brauchen Wir Intelligente(re) Fördersysteme im Nachwuchsleistungssport ? Verlag Hofmann, Schorndorf.2005
Seidel, I. Und Hohmann, A. : Entwicklungstempo und Utilisation als diagnostische Kriterien sportlicher Talente. İm Talent im Sport.S. 92 – 98. Verlag Hofmann, Schorndorf.2002.
Pfeiffer, M. : Wettkampfanalyse im Nachwucchstraining Handball unter dem Aspekt der Talentförderung. İm Talent im Sport.S. 92 – 98. Verlag Hofmann, Schorndorf.2002.
DHB. Grundlagentraining für Kinder und Jugendliche. Handball- Handbuch. 2. Münster- Philippka Verlag. 1990.
Lidor,R 7Falk, B / Arnon, M. / Cohen, Y. / Segal, G. : Measurement of Talent in Team Handball. Journal of Strength and Conditioning Research, 2005. 318-325.
Efstathiou, G. : Talente İm Handball. Wissenschaftliche Zulassungsarbeit. Ruprecht – Karls - Universitaet Heidelberg . 2002.
YETENEK SEÇİMİNDE UYGULANAN TEST BATARYALARI ÖRNEKLERİ
Giriş
Araç gereçler kullanarak test bataryalarını uygulayabilme uzmanlık bilgisi ve deneyim, gerektirir. Ayrıca spor motorik testlerin yetenek belirlemelerini çok doğru yapabildiği de kesin değildir. Buna karşın testler; gelişim potansiyeli, olasılıkları konusundan gelişmekte olan gencin o anki düzeyi konusunda bilgi verir. Başlangıç ve son test uygulamaları, performans bileşenlerinin gelişimini ortaya koyacağı için tamamen yersiz olacağı da söylenemez. Ancak bu tür testlere çok güvenilmesi çocuk ve gençlerin kaçınılmaz şekilde erken elenmesi tehlikesini de birlikte getirir. Örneğin; gecikmeli gelişen (Rötarde) çocukların bu durumda hiçbir şansı olmayabilir.
Motorik yeteneklerin değerlendirilmesinde birkaç yol var. Bunlardan laboratuar ölçümleri kesin doğru sonuçlar verir. Ölçümler sonucu kullanılan laboratuar verileri, bilim adamları ve antrenörlere birlikte çalışma imkanı sağlar.
Yetenek Seçimi Aşamasında Testler
Sportif yetenekleri seçmede çok sayıda çocuğa test bataryaları uygulanmalıdır.Testler, genellikle verimi belirleyen etkenlerin gelişim durumlarının izlenmesi bir takımın ya da bir sporcunun müsabakalara hazır olup olmadığının belirlenmesi, antrenmanların hangi devrelerde yoğunlaştırılması gerektiği gibi konularda açıklık getirmek için yapılır. Bu amaçlar doğrultusunda testler geniş kapsamlı olmalı ve amaca uygun olmalıdır.
Test bataryalarını oluştururken, devamlı ve değişken ölçülebilen değerlere öncelik verilmelidir. Özellikle dayanıklılık ve kuvvet gibi parametreler zamanla geliştirilebilen parametrelerdir. Bunun yanı sıra sürat devamlı (az değişen) bir parametre olarak kabul edilmektedir, ancak belirli sınırlarda arttırılabilir. Ayrıca bazı çocuklar daha süratli, bazıları daha yavaş öğrenme yeteneğine sahiptir. Öğrenme süreci içinde bu ölçülebilen değerlerin (parametrelerin) durumları yapılacak aralıklı testlerle değerlendirilebilir.
Testler objektif her yerde aynı şartlarda uygulanabilir, güvenilir ve geçerli olmalıdır. Düşük kassal aktivitenin gerekli olduğu bazı spor dallarında genel kondisyon testlerinin hemen hemen hiçbir önemi yoktur. Bir basketbolcu da cimnastikçi kadar esneklik, bir cimnastikçi de bir maratoncu kadar aerobic dayanıklık aranmamalıdır. Nitekim uygulanmış bazı genel testlerde farklı spor dalında seçkin sporcuların değişik değerlere sahip oldukları görülmüştür.
Voleybolda Yetenek Seçimi ve Yönlendirmesi
Önce tüm bireylerin fiziksel uygunluğunu ölçün
Fiziksel uygunluk belirlenince bir çalışma programı oluşturun
Programı uygulayın
Program tamamlanınca ikinci bir ölçüm yapın.Daha önceki verilerle karşılaştırın,fiziksel uygunluğun gelişimini ve çalışmanın her bir bileşeninin geçerliliğini belirleyin
2-FİZİKSEL ÖLÇÜM:
FİZİK Zorunlu: boy kilo göğüs ve uzama
İsteğe bağlı:uyluk,üst kol, kol, bacak uzunluğu
KAS: Z:Kavrama,sırt,sit-up,push-up
İ:Topu fırlatma, germe
HIZ: Z:9.3m. mekik, 20 m.koşu
İ:Tepki zamanı, yuvarlanma testi
GÜÇ: Z:
İ:Koşarak sıçrama,blok sıçraması
DAYANIKLILIK: Z:Harward step testi
İ:Maksimum kullanılabilir,oksijen yedeği
ESNEKLİK: Z:Germe(öne ve arkaya)
İ:
EŞGÜDÜM: Z:
İ:
Not: Z:Özel ekipman gerektirmez
İ:Özel ekipman gerektirir.
2-Sırt Kasları:Sırt kası ölçme aleti kullanılır.Denek ayakları 60 derce olacak biçimde düz zeminde durarak dinometrinin kolunu tutar.Vücudun üst bölümü 30 derece eğimli olmalıdır.Dirsekler ve dizler tam açık olarak zincir olabildiğince kuvveti çekilir.Üç kez yinelenir en iyi sonuç yazılır.
3-Mekik:Kronometre kullanılır.Sırt üstü yatış pozisyonunda parmaklar ensede kitlenir, dirsekler dize dokunana dek gövdenin üstü kaldırılır.Bir ölçüm yapılır
4-Şınav:Şınav pozisyonundan komutla başlanır.Göğüs yere değene kadar dirsekler bükülür Kalkışta kollar tam ekstansiyon yapılmalıdır bu pozisyon bozulunca hareket durdurulur Hareket 3 saniyede bir kez yapılmalıdır. Ritm bozulunca durdurulur.
5-20m.KOŞU:20m’lik mesafede denek olduğunca hızlı koşar Ara dinlenme periyotlarıyla 3 kez koşulur.En iyi sonuç alınır. Ses yerine bayrak kullanılır
6-9.3 m MEKİK KOŞUSU:Orta çizgi 3 tane top konulur İşaretle beraber denek 3m çizgisinden toplara doğru koşar.Topları teker teker başlangıç noktasına taşır.Son top yerine konuluna dek geçen süre hesaplanır.Ölçüm 3 kez tekrarlanır en iyi zaman saptanır.Ölçünler arasında dinlenmeler verilmelidir.Kronometre kullanılmalıdır.
7-Yuvarlanma Testi:Öne doğru beş takla atılır.Beklemeden geriye dönüp başlangıç çizgisine doğru 5 öne takla ile hareket bitirilir.Hareketin başlangıcında bekleme pozisyonuna geçilinceye kadar olan süre ölçülür.Arada dinlenme ile 2 tekrar yapılır.En iyi sonuç kaydedilir.
8-Yana Adım: 20 saniye süre verilir. Orta çizgide durulur.Önce sağ sonra sol tarafa yan adımlarla gidilir.Her ulaşılan çizgi için 1 puan verilir.Ölçüm 2 kez yapılır en iyi skor yazılır.Kronometre kullanılır.
9-Geriye esnetme:Yüz üstü yatılarak eller kalça üzerinde kilitlenir.Yardımcı bacakların sabit kalmasının sağlar Geriye doğru olabildiğince çok esnetme yapılır. Yerden çeneye olan uzaklık ölçülür. 3 kez ölçüm yapılır en iyisi kaydedilir.
10-Öne Esnetme.Bacaklar dik durumda Ayak parmakları birbirinden 5 santim açık olacak şekilde cetvele dokunarak öne doğru esnetme yapılır Parmak uçlarından ölçüm yapılır.
11-AMUD:İşaretle birlikte amuda kalkılır Bir ayak yere değene dek geçen süre ölçülür 5 kez hareket yapılır en iyi sonuç alınır.
12-HARWARD STEP TESTİ:E=50cm,B=40cm.Yüksekliğe 30 adım/dakika(bir adım/2sn)hızla çıkılıp inilir. Hareket 5 dakika süre ile yapılır.Bitimde oturulur ve 1-1.5dk., 2-2.5 dk., 3-3.5dk..Arasındaki nabızlar sayılır.Nabız 30 sn. süre ile sayılır. İndeks sayısı için aşağıdaki formül kullanılır.
X=Çalışma süresi sn.*100
2*(3nabız sayısının toplamı)
13-DURARAK 3 ADIM SIÇRAMA:Başlangıç çizgisinden diğer çizgiye 3 kez sıçranır.Topukların arkasından başlangıç çizgisine dek olan uzaklık ölçülür.
14-DURARAK SIÇRAMA:Vücut dik durumda ölçüm yapılacak aletin önünde durulur.Parmaklar tebeşirlenir.Sıçrama 3 kez yapılır. En iyi sonuç alınır.
15-BLOK SIÇRAMASI:Basketbol potasının çarpma tahtası veya ölçme aracı kullanılır blok sıçraması yapılır ve 3 kez ölçülür.Sıçramalar arsında durulmaz ard arda yapılır,en iyi sonuç alınır.Sakatlıkları önlemek için ısınma yapılmalıdır.
16-Koşarak Sıçrama:Smaç sıçraması yapılır.Yani blok sıçramasında olduğu gibidir.
FUTBOLDA YETENEK SEÇİMİ
Dragan Test Ölçümleri
Koordinasyon ve işbirliği
Yorgunluğa ve strese karşı dayanıklılık
Yüksek aerobik ve anaerobıc kapasite
Taktik ve zeka
TEKNİK TESTLER VE UYGULAMALAR
1-ŞUT TESTİ:Duran topa serbest ayakla isabetli vuruş(6 atıştan en iyi 3 tanesinin toplamı alınacak)
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 1-6 7-8 9-10 11-12
B Genç 1-6 7-8 9-10 11-12
C Genç 1-5 6-7 8-9 10-12
D Genç 1-4 5-6 7-8 9-12
2-TOP SÜRME TESTİ:Başlama noktasından (başlama bitiş arası :20m. İşaretler arası:1.5m.) bitiş noktasına kadar işaretler arasından top sürme zamanı kronometre ile belirlenecektir.
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 15dk.altında 14dk.alt. 13dk.alt 12dk.alt.
B Genç 15dk.altında 14dk.alt. 13dk.alt 12dk.alt.
C Genç 15dk.altında 14dk.alt. 13dk.alt 12dk.alt.
D Genç 15dk.altında 14dk.alt. 13dk.alt 12dk.alt.
3-VOLE VURUŞU TESTİ:Elle yerden zıplatılan topa 15 metreden düz vole vuruşu.
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 1-14 15-19 20-22 23-24
B Genç 1-13 14-18 19-21 22-24
C Genç 1-12 13-17 18-20 21-24
D Genç 1-11 12-16 17-19 20-24
4-KALİTELİ ORTA TESTİ:6 atış toplamı 24/24 tam puan. Serbest ayakla durarak yapılan ortaların kavis ve uzunluk olarak 10 üzerinden puanlanması.(6 denemede en iyi 3 vuruşun ortalaması
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 30m-1.4 34m-5:6 38m-7:8 42m-9:1
B Genç 27m-“ 30m-“ 36m. –“ 40m-“
C Genç 24m-“ 27m-“ 34m. –“ 37m-“
D Genç 23m-“ 25m-“ 32m. –“ 35m-“
5-UZUN VURUŞ TESTİ::Vuruş noktasından işaretli bölgeye yapılan en uzun 3 vuruşun ortalaması.
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 32m 37m 42m 47m
B Genç 30m 34m 38m 42m
C Genç 28m 32m 35m 38m
D Genç 26m 30m 32m 36m
6-KAFA HAKİMİYETİ TESTİ:Topu kafa ile sektirme:3 kez düşürene kadar devam edilecek Toplam sayılacak
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 60 80 100 150
B Genç 50 60 80 100
C Genç 40 50 60 80
D Genç 30 40 50 60
7-KAFA VURUŞU (İLERİ ATMA TESTİ):İki ayak yerde iken topu elle havaya atıp ileri kafa vuruşu yapılacak(3 atış toplamı alınır)
Değerlendirme:
Yaş Grubu Zayıf Orta İyi Çok İyi
A Genç 28m 30m 32m 34m
B Genç 27m 28m 30m 32m
C Genç 25m 26m 28m 30m
D Genç 24m 25m 26m 28m
DAYANIKLILIK TESTLERİ VE UYGULAMALARI:
1-COOPER TESTİ(AEROB DAYANIKLILIK):Önceden belirlenmiş koşu pistinde (uzunluğu bilinen)başlama düdüğüyle 12 da.koşulur.Futbolcu 12 dk.sürede tempolu olarak koşar ve koşulan her tur bir kişi tarafından hesaplanır kronometre kullanılır.
COOPER TESTİ ÖLÇÜLERİ
KONDİSYON DURUMU D GENÇ C GENÇ B GENÇ A GENÇ
(10-12YAŞ) (12-14 YAŞ) (14-16 YAŞ) (16-18 YAŞ)
MÜKEMMEL 2900M 3100M 3250M 3400M
ÇOK İYİ 2700M 2950M 3100M 3250M
İYİ 2350M 2450M 2650M 2850M
ORTA 1900M 2000M 2200M 2400M
KÖTÜ 1250M 1350M 1500M 1700M
2-ANAEROB DAYANIKLILIK (SÜRATTE DEVAMLILIK TESTİ)
Futbolcular 400m.lık normal atletizm pistinde 300m ‘yi maksimum hızda koşarlar.Amaç futbolcunun süratte devamlılığını test etmektir.Kronometre kullanılır.Futbolcu önceden ısınmış olmalıdır.Test bitiminde futbolcunun dakikalı kalp atım sayısı ölçülmelidir.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 16 17 18
İDEAL DEĞERLER 40sn 39sn 38 sn
SÜRAT -ÇABUKLUK TESTLERİ VE UYGULAMALARI:
1-Sürat testi (simetrik sürat):30m koşu 30mlik düz ve yumuşak bir zeminde futbolcuların maximal bir hızda koşmaları istenir.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 12 13 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 4,8 4,8 4,7 4,7 4,3 4,1
2-ASİMETRİK SÜRAT
18mlik düz bir parkurda futbolcuların zamana karşı işaretlenmiş zigzaglı slalomlarda mümkün olan en kısa sürede koşmaları istenir.Test öncesinde futbolcuya parkur hakkında bilgi verilmelidir. Başlangıçtan bitişe kadar süre kronometre ile hesaplanır.
KUVVET TESTLERİ VE UYGULAMALARI
1-MEKİK(KARIN-SIRT-KAS GÜCÜ)TESTİ:Futbolcu sırt üstü pozisyonunda iki eli gergin baş gerisinde , dizlerini bükmeden yatar Ayaklarında bir kişi tutmalıdır. 15 sn’ de futbolcunun olabildiğince çok mekik çekmesi istenir.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 10 10 14 15
2-Şınav( Omuz-Kol kasları itme gücü )testi: 30 sn.de futbolcudan şınav çekmesi istenir
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 12 13 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 17 19 20 21 22 24
3-Omuz kol kaslarının atma gücü (Taç atışı) testi: Futbolcudan olduğu yerden futbol topunu taç atışı olarak kullanması istenir. Futbolcunun topu attığı metre kartotekse işlenir.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 14 15 16 17 18
İDEAL DEĞERLER 20 25 30 35 40 ve üstü
4-Bacağın öne gitme (durak uzun atlama)Testi: Futbolcu ayağı bitişik şekilde çift ayakla öne doğru uzun atlama yapar.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 2,20 2,40 2,60 2,80
5- Dikey Sıçrama Testi : Futbolcu duvara bitişik vaziyette ayakları bitişik yan vaziyette duvara yakın kolunun kaldırır..Kaldırdığı kolun en üç noktası işaretlenir ve sıçrama yapılır. Bu iki nokta arasındaki mesafe ölçülür.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 12 13 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 45 50 55 60 65 70
6-Üç adım öne atlama testi: Futbolcu sağ ayağı üzerinde hiç durmadan ve olduğu yerde sekip hız almadan 3 adım atar.Atlanan mesafenin ölçümü yapılır.
7-TEK BACAK YANA BİTİŞTİRİCİ VE AÇICI KAS GÜCÜ TESTİ:Futbolcu önce sağ sonra sol ayakla olduğu yerden yanlara doğru sekmeden atlar.Yanlara gidilen mesafeler ölçülür.
8-ESNEKLİK(öne eğilme) TESTİ: Yerden 50 cm. yükseklikte bir sehpa bulunur. Tam ortasına gelen noktaya 20cmlik bir cetvel koyulur. Futbolcu bank üzerine çıkar ve ayakta duruştan dizlerini gergin tutarak gövdesini öne eğer. Uzanabildiği en ileri noktaya kadar uzanır ve burada 2sn.bekler.Ulaşılan mesafe ölçülür.
DEĞERLENDİRME TABLOSU
YAŞ GRUPLARI 12 13 14 15 16 17/18
İDEAL DEĞERLER 3,02 3,67 4,47 5,84 7,14 7,40
TEST UYGULAMA PLANI:
1.GÜN Testler arasında 3 dk.dinlenme verilecektir.
Isınma
Esneklik
30m sürat koşusu
Çabukluk testi
Dikey sıçrama
Şınav
Mekik
Durarak Uzun atlama
Sol ayak 3 adım atlama
Sağ “ “ “ “
Taç atış testi
Sol-Sağ ayak yanlamasına uzun atlama
2.gün
Isınma
300m koşu
15dk.ara(Hafif tempolu koşular,yürüyüşler ve toplu çalışmalarla organizmanın normale dönmesi sağlanacaktır)
Cooper Testi
TAKTİK ÖNCELİKLER
1-Savunma ve hücumda ikili mücadele
2-Defans taktiği
Oyalama
Kademe
Aksiyon sahaları
Adam markajı
Alan markajı
Kombine markaj
Pres
3 -Hücum taktiği
Boşa kaçmak
Dribling
Duvar pası
Oyunda yön değiştirmek
Genişliğine oynamak
Hareketlilik
Kontra atak
Mevkiler için özel antrenman
4-Sistemlere uygun oyuncu kriterleri
5-Ölü topların değerlendirilmesi